HIV مخفف Human Immunodeficiency Virus یا ویروس نقص ایمنی انسانی می باشد. ویروسی باهوش و خطرناک که جان انسان های زیادی را گرفته و هزینه های مقابله با آن سر به فلک کشیده است. اما چند روز پیش از درمان یک کودک مبتلا صحبت کردیم. خبری که سر و صدای زیادی به پا کرد. اما آیا این خبری مهم و پر اهمیت بود؟ طی مقاله ای دو قسمتی می خواهیم کمی بیشتر در مورد اچ آی وی و این خبر صحبت کنیم.

AIDS مخفف Acquired ImmunoDeficiency Syndrome یا بیماری نقص ایمنی اکتسابی می باشد. علت استفاده از نام «اکتسابی» این است که بیماری های نقص ایمنی مادرزادی نیز وجود دارند که علایمی مشابه ایدز دارند. (بدن مستعد عفونت هایی می شود که انسان های عادی نمی گیرند.) البته آنها چندان شایع نیستند و معمولا همان ابتدا جان نوزاد را می گیرند.

زمانی که تعدادی (حدود ۱۰۰) ویروس اچ آی وی وارد خون یک فرد بشوند، می توانند بیماری را آغاز کنند. (تعداد کمتر از ۱۰۰ عدد معمولا نمی تواند بیماری را آغاز کند. زیرا بعضی از گلبول های سفید توانایی مبارزه با ویروس را دارند.) (این را هم بدانید که در هر میلی لیتر خون یک فرد آلوده حدود ۱۰ میلیون ویروس وجود دارد. پس برای آلوده شدن حدود یک ده هزارم خون این فرد کافی است.)

گلبول های سفید به چند گروه تقسیم می شوند. در اینجا موارد مهم در بحث را می آوریم. مونوسیت ها (monocyte) و لنفوسیت ها (lymphocyte، سلول لنفی). لنفوسیت ها به دو گروه CD4 و CD8 تقسیم می شوند.

لنفوسیت های CD8، سلول هایی هستند که خودشان مستقیما به سلول های آلوده به ویروس حمله می کنند و آنها را نابود می کنند. این سلول ها پیشرفت بیماری AIDS را کند می کنند.

لنفوسیت های CD4، فرمانده کل سیستم ایمنی بدن محسوب می شوند. آنها با ترشح موادی به سایر گلبول های سفید دستور می دهند. این سلول ها به ویروس حساس بوده و ویروس به داخل آنها نفوذ می کند و در آنها آنقدر تکثیر می شود که پاره می شوند. علت نقص ایمنی و متعاقب آن تمامی عوارض ایدز ناشی از پاره شدن و کاهش لنفوسیت های CD4 است. اساسا بیماری ایدز به کاهش این لنفوسیت ها به کمتر از ۲۰۰ در هر میلی لیتر خون گفته می شود. در عکس زیر، خط آبی تعداد این سلول ها و خط قرمز تعداد ویروس های اچ آی وی را در یک فرد از زمان ابتلا تا زمان بروز بیماری ایدز نشان می دهد.

اطلاعات در تمام موجودات زنده مانند کامپیوتر (صفر و یک) ذخیره می شود

اطلاعات ژنتیکی ویروس اچ آی وی در ملکول های RNA و DNA ذخیره می شود. RNA و DNA ملکول های ذخیره اطلاعات در تمام موجودات زنده هستند. در آنها اطلاعات مانند کامپیوترها ذخیره می شوند. البته اطلاعات به جای مبنای ۲ (صفر و یک) در مبنای چهار (چهار باز (قلیا) C، G، A و T) ذخیره می شود. (در ملکول RNA به جای T، باز U داریم.) همان طور که می بینید این دو ملکول شباهت زیادی با هم دارند و قابل تبدیل به هم هستند. در ویروس HIV ملکول RNA در فرم فعال ویروس دیده می شود و ملکول DNA مربوط به زمان تکثیر یا نهفته (پنهان شده) است.

چرا این بیماری مزمن است؟

اما چرا این بیماری مزمن است؟ چرا تاکنون قابل درمان نبوده است؟ دلیل توانایی ویروس اچ آی وی در پنهان شدن و نهفته شدن است. ویروس می تواند وارد بعضی از سلول های بدن شود و DNA خود را داخل DNA آن سلول تزریق کند. به این ترتیب از دسترس سیستم ایمنی پنهان شود. در اینجاست که نقش گلبول های سفید «مونوسیت» مشخص می شود. ویروس DNA خود را در این سلول ها پنهان می کند. مشکل اینجاست که مونوسیت ها عمری طولانی (تا چند سال) دارند و گاهی این سلول ها از خون خارج و وارد بافت ها می شوند (جایی که کاملا از دسترس سیستم ایمنی به دور است).

پس نقش داروهای ضد اچ آی وی چیست؟

تمامی داروهای فعلی فقط روی ویروس های اچ آی وی موجود در خون اثر دارند. آنها هیچ تاثیری روی DNA ویروس که داخل مونوسیت ها تزریق شده، ندارند. پس تا زمانی که دارو مصرف شود، هیچ ویروسی داخل خون زنده نمی ماند و خون فرد مانند یک فرد عادی پاک است. اما زمانی که دارو قطع شود، بالاخره روزی یکی از این مونوسیت ها که DNA ویروس را دارد دوباره وارد خون می شود. سپس ویروس در آن تکثیر و سلول را پاره می کند و دوباره روند بیماری آغاز می شود. بنابراین ابتلا به HIV یک بیماری مزمن است و داروهای ضد اچ آی وی باید مادام العمر مصرف شوند و احتمال درمان یک فرد مبتلا (بی نیاز شدن او از دارو) وجود ندارد.

مشکل مصرف مادام العمر داروها چیست؟

داروها بسیار گران هستند و عوارض زیادی دارند.

آیا هر کس که به اچ آی وی مبتلا است، ایدز دارد؟

ایدز از دید آزمایشگاهی به کاهش تعداد لنفوسیت های CD4 (نوع خاصی از گلبول های سفید) به کمتر از ۲۰۰ عدد در هر سی سی خون گفته می شوند. از دید بالینی ایدز به ایجاد نقص ایمنی توسط ویروس اچ آی وی گفته می شود که فرد را مستعد به عفونت ها و بیماری های دیگر می کند. اما تا زمانی که ایمنی فرد خوب باشد اون ایدز ندارد و فقط می توان گفت که «مبتلا به اچ آی وی» یا «ناقل اچ آی وی» است.

توضیح دقیق کودک درمان شده

پس از اطلاع اولیه از چگونگی عملکرد ویروس اچ آی وی حالا به سراغ داستان کودک درمان شده می رویم.
مادر این کودک در زمان بارداری به هیچ پزشکی مراجعه نکرده بود و نهایتا هنگام زایمان در سال ۲۰۱۰ به یک بیمارستان روستایی در می سی سی پی مراجعه کرد. نوزاد او به صورت نارس (قبل از ۹ ماه) به دنیا آمد. مادر هیچ اطلاعی از ابتلا به HIV نداشت. بیمارستان طی تست های روتین متوجه شد که تست HIV مادر مشکوک می باشد (تست اولیه مثبت شد). بلافاصله مادر و کودک به دانشگاه مرکز درمانی می سی سی پی ارجاع داده می شوند. نوزاد در این زمان ۳۰ ساعت عمر داشته است.

در اینجا دکتر هانا بی گی، استادیار کودکان، دستور می دهد دو نمونه خون از نوزاد گرفته و از نظر وجود RNA و DNA ویروس بررسی شوند. در هر دو نمونه، RNA و DNA ویروس مشاهده می شود. (RNA فرم فعال ویروس و DNA فرم تکثیری یا نهفته)

خانم دکتر گی می گوید، در آزمایش ها ۲۰ هزار ویروس در هر میلی لیتر خون نوزاد گزارش شد که سطح پایینی بود (گفتیم که تعداد گاهی به ۱۰ میلیون هم می رسد). اما با توجه به اینکه آزمایشات در همان ابتدای عمر نوزاد (۳۰ ساعت بعد از زایمان) مثبت بودند، نشان می داد، ابتلا در زمان حاملگی رخ داده است، نه هنگام زایمان.

معمولا درمان در نوزادان متولد شده از مادران مبتلا، توسط دو داروی ضد اچ آی وی و با دوز پیشگیری (کم) انجام می شود، اما دکتر گی بر مبنای تجربه اش، مستقیما سراغ درمان ۳ دارویی با دوز درمانی (زیاد) رفت. او حتی منتظر تست های تایید کننده بیماری هم نشد.

سطح ویروس در خون طی آزمایش های روزهای ۷، ۱۲ و ۲۰ ام (از زمان تولد) به سرعت کاهش یافت (اما مثبت بود) و زمانی که نوزاد به ۲۹ روزگی رسید، تعداد ویروس کمتر از حد قابل تشخیص شد (کمتر از ۲۰ عدد در سی سی). این داروها تا ۱۸ ماهگی به کودک تجویز شدند، تا زمانی که مادر دیگر به بیمارستان نیامد و داروها قطع شد.

زمانی که مادر و کودک، ۵ ماه بعد مراجعه کردند، دکتر گی انتظار داشت که سطح بالایی از ویروس را در کودک ببیند، اما تست ها منفی آمد!

او با شک به اشتباه آزمایشگاه، تست های بیشتری درخواست کرد. دکتر گی می گوید «با کمال شگفتی دیدم که جواب همه آنها منفی بود.»

دکتر گی، با دکتر Katherine Luzuriaga یک ایمنولوژیست از دانشگاه ماساچوست تماس گرفت که با دکتر پرساد (Persaud) و همکارانش روی یک پروژه درمان احتمالی کودکان کار می کرد. محققان به سراغ کودک آمدند و او را تحت بررسی های بسیار دقیق قرار دادند. در سن ۲۴ ماهگی فقط یک RNA از ویروس در نمونه خون و ۳۷ DNA به ازای هر یک میلیون سلول مونوسیت پیدا شد. اما طی بررسی ۲۲ میلیون سلول لنفوسیت CD4 هیچ گونه اثری از تکثیر ویروس مشاهده نشد. این تعداد کم، از حد معمول برای حالت نهفته بیماری نیز کمتر بود. در ۲۶ ماهگی اوضاع حتی بهتر هم شد و تعداد DNA به ازای هر میلیون سلول مونوسیت - از ۳۷ - به ۴ کاهش یافت و تمامی تست های دیگر منفی آمد.

حالا شما کاملا و به صورت تخصصی از قضیه با خبر هستید. در قسمت بعد به این می پردازیم که آیا واقعا کشف بزرگی رخ داده است یا نه.

نظرات شما عزیزان: